LUDOVICUS Dei gratia Francotum et Navatra Rex. Omnibus fidelibus et justitiarijs nostris lalutem et pacemGravem querimoniam pralatorum, Eoclefiasticatum perlo-narum, batonum, milltum, aliorum nobilium & subdito rum ac populatium ducatus nostri Normaniae recepimus, continentes quod à tempore beati Ludovici proavi nostri multa is fuerant illata gravamina et etiam novitates, tailliz, subventiones et mmpositiones divorsa, contra solitam consuetu-dinem patriz, jura et libertates ejusdem, ex quibus gravia seandala imminebant & sibi ac suishereditatibus et suis suecessoribus generabantur pra judicia infinita. Quare nobis hu-militer supplicarunt quatenus superdictis gravaminibus qua nobis seriosius exponenda duxerunt, remedium opportunum dhibere dignaremur. Nos vero iplorum precibus inclinati, qui eisdem et alijt quibuicumque nostris subditis fumus in justitia debitores, volentes eisdem et non immeriso gratiam facere specialem super suis requestis, habita cumnostro consilio deliberatione folemni, ut sequitur duximus providen-tum, ac etiam ordinandum.

PRIMO eis ac suis heredibns et successoribus eoncedimus, statuimus & etiam ordinamus, quod nos ant nostri uccessores in dicto ducatu Normaniz de catero aliam monetam quam Turonensem et Parisiensem et grossos Turo-nenses ac obolos albos de pondere et valore quibus érant rempore supradicti proavi nostri fieri non faciemus, nec diam monetam curlsum habere quoquo modo : maximè cnm ob hoc certos reditus in dicto ducatu de triennio in triennium percipiamus ab-antiquo.

TEM quod reditus nobis debitos pro dicta pecunia non utanda, qui in dicto ducatu monetagium alias focaginm auncupantur, levari non faciemus aut etiam aliqualiterpermittemus, levari, nifi quatenus iui registro confuerndinis Normaniae continetur : usu quocumque contrario i pra, missis non obstante.

TEM quod illi nobiles aut ignobiles qui nobis et succespribus nostris in guerris et exercitibus nostris certa debent dervRtia, ipfi servitijs persolutis liberi remaneant et Immunes : nec ulterius per nos aut nostros successores pessint cogi nviti ad alia servitia exercitus nobis facienda, nisi in calu in quo retrobannum ex causa mmienti rationabiliter fieri porteret. Illi vero dicti Ducatus qui ad aliqua servitia certa obis non tenentur, ad aliqua servitia exercitus nobis fasienda, vel prestandas nobis propter hoc financias compelli nequeant, nifi i casu superiûs et immediate declarato ITEM cûm homines nostri dicti Dnçatus servitia nobE ab ipsis debita ratione nostri exercitus vel ahias nobis perolvermt, in servitiis vel auxiliis eisdem à suis subtenentibus debitis nihil jutis de caetero poterimus aut debebimus reclamare sen aliquatenus vendicare : salvo jure nostro in casu re-trobanni.

ITEM si nos aut nostri successotes aliqua jura reditns ant possessiones, ab aliquo dicti Ducatns possessa pet annum & diem pacifice velimus in futur um quomodolabet vendicare, aut aliâs ad nos pertmere debere dicamus : apud ipsun possessorem possessione libera manente secundum patriz con Juetudinem causa leu negotium super proprietate de catero terminetur, quocunque usu contratio non obstante. Si vero utrum possessor pet annum & diem possederit rem petitam aut petendam à nobis vel non metito m dubium revocetur questione super hujusmodi dubio possessionis pendente res pla in manu nostra tanquam in manu superioris lequestrabitur, quoüsque de ipsa possessione cognitum futrit et etiam diffinitum, et si finaliter inventum fucrit iplom possessorem per annum & diem, rem de qua agetor pacifice possedisse, possessio pacifice apud iplum remancbit, et proprietatis judicium agitabitur ut prafertur,

ITEM quod de carero per nos aut nostros suecessoresN dicto Ducaiu in perfonis ant bonis ibidem commorantium ultra reditus census & servitia nobis debita, taillias tubventiones, impositiones, ant exactiones quascumque facere non possimus nec etiam debeamus, nisi evidens utilitas vel urgens necessitas id exposeat,

ITEM quod de catero nullus serviens noster sfpada, ve alius officialis noster cujuscunque conditionis existat, servitium vel officium-sibi conressum alij cuicunque locare va leai quoconque colore quesito, alias iplo facto iplum servitium vel officium amittat.

ITEM quod illis qui nostre nomine nommata quereumque pro nostris munitronibus aut necessariis ubilibet ca pere voluerint non parcatur impune, nisi litteras apertas deferant et ostendant super hoc confectas, sigillo nostro aut Magistri holpitii nostri communitas & etiam dum sie hu jusmodi litteras nostras vel dicti Magistri vostii detulérint voci justitiarium vocare tentantur et per fide digros nommaa facere appretiari pretio legitimo fecundum temporis et oci qualitatem & pretium fic taxatum solvere antequam nummata permittantur deferre. Qui vero contrarium fecerint per justitiarium loci arrestentur, vel per eum ad quen pertinuerit corrige ndi-

ITEM quod de cetero de nemoribus mortuis videlicet Gallice des Sauls, Maisauls, Espine et Puine, Seur, Aulne, Genest, Genévie et Ronces nullus in ducatu Normanix eujuseunque conditionis existat tertium et dangerium vel eo-rum alterum nobis aut alteri nostro nomine de catero solvere teneatur, net quisque ratione tertij et dangerii pro di-ectis nemoribus motiuis de catero valeantenolestariulu que eunque contrario non obstante.

ITEM quod si aliquis dicat fua nemora plantata fuisse ab antiquo, & sic pro eis tertium et dangerium non deberiBaillivus in cujus Baillivia dicta nemora sita fuerint, aut Magl-stri forestarum nostrarum sen alter eoromdem quamprimûm poterit ad dicta nemora condescondat, et vocatis fide dignis non fuspectis in talibus expertis inquiratut decebit super hoc diligentins veritatem : & per cireunstantias aut pra-fumptiones universas qua tam pro nobis quam pro parte facere possent, questionem pro nobis aut contra nos diffiniat fine mota : nssi aliâs adeo dubium vel obseurnm sibi oceur rat quod ad Scacarium nostrum Rothomagensem hojusmodi négotiumfit métito remittendum : quo cafn ille qui super boc inquisiverit negotium et inquestamsub suofigillo interclusam in proximo runc lequenti nostro Scacario remittere judicetur.

tion postponat, ut fuper his quid agendom fuerit celeriter ITEM quod ubicumque per gentes nostras vel aliquos deputatos ab eildem aliqua pecunia levata fuerit pro pontibn faciendis, vel reficiendis, vel in statu tenendis, quod hujusmodi pecunia per compotum legitimum in dictis ufibus con-vertatur, et si quid residuum fucrit aut quicquid de catero evari contigerit ad usus pradictos integraliter et provide ronservetur

TEM quod ubicumque pontes sumptibus & expensis nostris facere aut reficere leu in statu tenere consuevimus al antiquo, pro ipfis faciendis, teficiendis, vel in statu tenenis nullus noster lube itus de catero aliquatenus contribuere eneatur.

TEM quod quilibet nobilis aut alius quiconque ratione dignitatis Jui feodi quod obtinet in ducatu Normaniz de catero veriscum et res vayvas in sua terra pracipiat integraiter, prout in registro consuetudinis Normaniz continetur, quocumque usa contrario non obstante

ITEM quod de eatero de triennio in triennium in ducatu postro Normaniz inquisitores sufficientes et idoneos, nos et nostri successores mittere tencamur pro reformandis, cortigendis et puniendis excessibus offitialium nostrorum quo-mmcûmque qui officia nostra gesserint in ducatu memorato ITEM quod in ducatu Normaniae nullus liber homo de cattro ponatur in questionibus vel tormentis, nisi vchementes prelumptiones et verisimiles conjictura iplum reddant uspectum ce crimine capitali, & in co casu in quo poni debebit in tormentis talibus subjiciatur et adco moderatis. quod propter gravitatem tormentorum mors aut membri rmurilatio aliquatenus non lequatur.

TEM quod nullus advocatus pro majori causa, ultra triginta libras Turonenses pro salario recipiat, i cateris vero minoribus causis ipfis advocatis à judice sua salaria statuanur secundum qualitatem causa, consuetudinem fori, possi-bilitatem clientuli et industriam advotati, et de iis advocati quolibet anno juramentis propriis adstrigantur, et qui contratium fecerit gravissime puniatur.

ITEM cum causa ducaius Normaniae fecundum patriz consuetudinem debeant terminari : quod ex quo in écacarie postro Rothomagensi fuerint terminatz vel sentenialiter definitz per quamcumque viam ad nos vel Parlamentum rostrum Parisios de catero nullatenus deferantnt : nec etiam su-per causis dicti ducatus ad Parlamentum nostrum aliqui valeant adjornari.

TEM quod quadragenaria prescriptio coilibet m dncatn Normaniz de cetero sufficiat pro titulo competenti, sive totali alta aut bassa justitia contendatur, sive de quocumque articulo ad altam aut bassam justitiam sive ad alteram catumlem quomodolibet, pertinent, sive ex quacumque alia re con-rendatur. Et si quisquam ducatus Normaniz cujuseumque conditionis aut status existat aliquid de premissis aut aliquod pramissorumper quadraginia annos pacifice possederit luper hoc nequaquam molesteiur ulterius, aut à nostris jucitiariis permitratur aliquarenus molestari : quinimo contra-tium volins facere nullatenus admitraiur, cum talibus jus consuetudo, & ordinatio dicti proavi nostri evidentissin-e adversentur quocunque usu contratio non obstante. Per hac lamen in causis juris patronatus Ecclesiarum nobis aut alijs non intendimus pra judicium generare, sed volumus constitutionem & consuetudinem scriptas fuper hoc inviolabiliter obfervari.

ITEM quod de coeterohareditas cujuscumque pro defecte folutionis nostrorum debitorum nostro patrimonio applicanda quantum valere posset in decem annis fide dignorun estrmonio juratorum legitime primitus astimetur : et pro tali astimatione et pretio non minori dicto nostro patrimonio absque alterius pra judicio assignetur.

ITEM quod si alicujus hereditas nobis aut nostris successoribus obvenerit ob defectum solntionis nostrorum debito-rum, quod intra annum in quo hareditas ad nos taliter de venerit illi de genere ipsius cujus fuerit hareditas, aut Dominus à quo tenebatur ipla hereditas in defectum illius de genere ad retrahendum de cetero sine difficultate admittanur : servata in hac parte confuerudine patriae inter nostros subditos hactenus observata, ofu quocûmque contratio non obstante.

TEM quod propter quancumque donationem, permuta tionem ant alienationem qualemcumque de bonis ad nostrum parrimonium pertinentibas per pos nos nostros Inccessores

Ec aicinque factam’aut faciendam, dictinostri subditi per illum in quem dictum nostrum patrimonium transtulerimusur pezferturs ir loco vel sub judice remotiori trahi non possint nec ipsi jubditi comparere aut refpondere teneantur quoc C ipsi antea tenebantur, ac etiam ipsis nostris subditis ducatus Normaniae ob hoc pra judicium aliquod nullatenus ge nereiur, insuper per pramissa aut aliquod premifsorum pa exrix confuetudinem non imendimus aliquateruserga Iubdiétos immutari.

ITEM quod. fuper exentione : litterarum obligationum V. coram nbstris judicibus confectatum, partes de cetero nulElateuus ponantur in processu : et si contrarium fiat nonte-imat ipfo jure, nisi ex parte debitoris solutio allegetur : in rquo calu saifita manu nostra de quantitate petira probationes ex parte debitoris admittantur

ITEM quod in nullo cafu in mercato bursae querelatus, nisi mercatum possideat, respondere nullatenus teneatur etiamfi nos mercatum bursa retrahère niteremur. Hac autem onmia et singula supradicta ad perpetuam rei memorian nostris tubditis quibulcumque hujusmodi ducatus Normauiae concessimus, concedimus, & auctoritate regia confirma-rmus, et ab omnibus nostris justitiarijs praeipimus perpetuo miviofabiliter observari. Datum apud Vicennom sub sigille urostro arno Domini miilesimo trecentesimo quintodecime emense Julio. Xliarum verolitteratum tenor est talis.