LUDoviCus Dei gratia Franeorum et Navatra Rex pmnibus baillivis, vicecomitibus et alijs officialibus et juetieixriis nostris ducatus nostri Normaniae Salntem. Ex parte prr latorum ; Ecclesiasticarum personarum, baronum, poDitium et aliorumsubditorum nostrorumducatus Normaniae iiuper nobis fuit expositum quod per officiales et alios ministros ac pradecessorum nostrorum multa eis fuerant illati gravamina, et etiam novitates graviaque prajudicia genetrata, que nobis sermsius duxerunt exponi, et nos ipsi vo-sentes exhibere célerisjustitiz complementum, ac etiam ob corom merita gratiam facere spetialem, ex maiura deliberatione nostri consilij ipforum supplicationes admisimus gra-tiose, et eas expidivimus justitia suadente, prout in quibufdam alijs nostris litteris in seriro et cera viridi sigillatis ple mins continetur. Quas quidem litteras et quicquid contine tur in ipfis, quantum ad ipsos & ip sis fubditos ratas habentes et gratas, volumus ac districte pracipimus et mandamus per vos et vestrum quemlmet ac quoscûmque alios nostres lubditos perpetuo ut premittitur invplabniter oblervari : et quicquid contra iplarum tenores à tempore publicationm carundem vobis constnterit temeré fuisse atientatum, prout rad vos et vestrum quemlibet pertinuerit ad statum debitum festineris revocare, nec à quoquam commissario nostro contra aliouid de contentis in litteris supradictis ut supradi ctum est permittatis aliqua iter attentari. : Et quia deside. ramus pramissa omnia & singula de catero ineonculsè servari, vobis et vestrûm cussibet, ac quibuseûmque sur cesse ribus vestris in officiis sobis commissis districtius pracipimus et mandamns sub pena amissionis officiotum vestro-tum et alijs penis infrascriptis firmiter injungentes, quatepius quando per latorem presentium fueritis requisiti, in as-sistis et placitis nostris dicti ducatus dictas tostras litteras faciatis legi et etiam publicari : & ipsis perlectis tactis sacrosan-ctis Evangelijs omnia et fingula contenta Iut premittiturJir eisdemt jureris perpetuy Inconcusse et in vrolabiliter observacre. Alias vos et vestrum quemlibet quousque juraveritis dum tamen fneritis requisiti ) à vestris officijs suspendimus.

Si vero contrà contenta seu aliqua vel aliquod de contentirin eisdem litteris vos aut vestrum aliquem aliquid contigerit artentare, ultrà transgressionem juramenti quemliberBailli vum in viginti libris Turonensibus, quemlibet Vicecomisem in decem libris Turonensibus quemlibet vero officia-dem nostrum inferiorem in centum solidis Tutonensibus ie rtiens quotiens contra fécerit condemnamus et nobis esse decernimus efficaciten obligatos. Et per juramentum hujulno-eoi dictam pecunie summam volumus tentri solvere nobt Jeu gentlbus nostris compotornm nostrorum in proximo nostro Rothomagensi Scacario post trangressionum mémora-nam si quam vos aut vestrûm alter vel vestri foccussores duteritis commitendam. Datum apud Cressiacum die Domi-nica ante festum beata Maria Magdalenz, anno Domini millesimo treoentefimo quinto decimo. Nos autem regi trum predictum, ulus laudabiles, & consuetudines luas mtiquas, et torum franchisias et libertates, necnon privilegia et ltteras suprascriptas, Iac omnia & singula conten-ra in ipfis raua habentes et grata, ac ca voientes pro ipsis Prelatis Ecdlefiasticis personis Baronibus, Militibus, Nobiibus civibus & habitatoribus plebeisque pradictis et co-rum singulis inviolabiliter perpesuo observari et inconcusse eneri, ea volumus : concedimus, laudamus approbamus, et tenore presentium auctoritate regia de cetta scientia confitmamus, non obstante quocumque attento vel facto in con-trarium tempora retrolapso, quod eis aut torum alicui it aliquo pra judicare nolumus in futurum, imo ca volumus n suo robore permanere, & ex abundanti eis aut corum ingulis habita cum aliquibus de genere et alijs de consilie nostro doliberatione lolenni concedimus. clausula pradicta sontenta in pra scriprislitteris Ludovici Regis, que talis estTEM quod de catero per nos aut luecefsores nostros in icto Ducatu in personis ac bonis ibidem commorantium ulta reditus, sentus, i et fervitia nobis debita, taillias, lub-ventiones, impositiones ant exactiones quascûmque facen non possimus nec etiam debeamus nisi evidens util itas aut surgens necessitas id exposcat, intelligatur de modo in modum qui sequitur, non alias, videficet.

QuOD à modo aut successores nostri Reges ultra reditus, census-& servitia pradicta non requiremus aut pete-mus vel capiemus, nec per alium quemcumque cujuscunque ronditionis aut status existat capi aut levari permittemue subsidium, subventionem, tailliam, impositionem, vel aliant exactionem qualemconque in patria Normaniae Iupradicta pper quacumque persona aut personis quibufsibet eiusdem, aut super bonis suis mobilibus aut immobilibns, sive sint Eeclesiastiez aut seculares, nobiles sive non nobiles, tenentos ub nobis vel à nobis-nbicunque immediate vel mediaté in eadem patria, sive in viilis, extra villas, quacunque oecasioe vel causa, cujuseunque conditionis aut status existant, aut super bonis aliorum in patria consistentibus ante dicta alvo & retento duntaxat robis et successoribus nostris Regibus quod nos poterinus et ipsi potuerunt in ipla patria proclamari facere Retrobannum-in modum qui sequitur et tiron alias.

SCILICETin casu quod nos seiremus vel ipsi leirent, vel irmam spem haberemus aut ipsi haberent, quod hostrs non cri et dicti regni forent in tanta multitudine seu potentia gentis armorum pro gravando nos seu suecessores nostros & dictum regnum nostium, quod per primam semonsam sen onvocationem generaliter factam nos se u nostri successores et illi qui tune essent nobiseum aut cum successoribus nostrir on essemus aut ipsi non essent latis foites. ad obviandum seu ressstendum hostium nostrorumpotentiz, aut ad reducendum ad obedrentiam nostram subditos nostros rebelles, absque faciendo huiulmodi retrobanuum secundum conscientiam nostram seu succe ssorum nostrum Regum Francia. ut in illo casn’fieret et fieri posset retrobannum et omnes tenerentur eide m obedire. Et in casu predicto nos aut succef sores nostri à personis quibuseunque dicta patriz Nornaniae que venient sieut debebunt ad dictum retrobannome ton le vabimus nec levart permittemus emendam vel financiam aliam qualemcunque. Et in concessione presentjum resens extitit charissimus primogenitus noster loannes Andegavensis Oux Normaniz Comes Andegavensis et Cenomensis, qui tarquam primogenitus et successor noster in-regno ac Dux Ducatus predicti pro se et succefforibus fuis omnia et sintula pramissa quatenus possunt & poterunt eum tangere & ad ipsum lpectare propresenti tempore et futuro promisit tenere perpeino et servare ac teneri facere & servari. Qgocit-à univensis et singulis Baillivis, Vicecomitibus et alijs justitiariis Ducatus et parrix Normaniae presentibus et poste-ris presentium tenore mandamus firmiter injungentes, quatenus omnia & singula supradicta prefatis Ecclesiasticis. personis, personis, Batonibns, Militibus, catcrisque nobilibus, ciribus, habitaroribus villaiem plebeisque prelentibus et fu-aris, & eorum singulis prout ad iplos et quemlibet cotum pertinuerit, teneant inviolabiliter et observent, at teneri sa ciant et servari, nihil atientari vel ficri in contrarium per missuri. Ut2 ut firma et flabilia perpetuo perseverent presentibus litteris nostrum fecimus apponi sigiilum, salvo in alijs jure nostro & in omnibus alieno Actum apud Pissiacum anno Domini millesimo irecentesimo vicesime nono, mense Martio

INDECEns igitur & indignum estimantes sensatorum pra judicare sententiis, & antiquos nostrorum predecessorum terminos transilire, subditos iplos nostros dicti ducatus de tenebris et miserijs ejectos in pacis pulchritudine & tempora-lium requie opulenta affectantes collocare, ot aliquiosibivideamur accreufsse, et beneficium quantum possumus am-diasse, eisdem lupplicantibus in jocundo adventu nostr contemplatione lonorum et gratuitorum servitiorum per ipsos impensorum tecolenda mémotia Dommo et genitorino-stroscujus anima in pace requlescat, Jhabito maturo consi lio, ex nostra cetta scientia et auctoritaie regia, pradicta, privilegia tata et grata habentes sicut in lupraleriptis litteris continetur confirmamus, vallamus et roboramus : ac ipla teneri et observarl invrolabiliter in futurum decernimus et or-dinamus. Et ne propter usum vel alias luteras, conce ssiones, aut ordinationes in contrarium factas, obtentas, vel etiam ulurpatas, ipsa privilegia vel aliqua ex ipsis posfint in dubion sevocati, omnia in contratium facta, concessa, attentata, usu, concessione, mandato vel ordinatione, aut per gratiam facta vel observata, quo ad hoc revocamus & pro non factis vel roncessis haberi volumus, ipsa omnia penitùs abolendo. E volumus quod non obstantibus in contratium factis dict privile gia perpetuo observentur, & ros aut successores nostri vel iplorum officiarii nihil in contratium habeant atren tare : et si quid forsan tquod absit ) in contrarium atrentatum suerit, quod per hoc nullum pre judicium generetur di-ctis supplicantibus et alijs subditis n’ostri dntaius vel privi egijs suis pradictis quoquomodo. Quodut firmum et stabile permaneat in futurum sigillum nostrum prasentibus ditteris duximus apponendum, lalvo in alijs jure nostro & in omnibns quolibet alieno. Datum in Nemore Vicennûm vicesime quinia die Januarii ant o Domini millesimo trecentesime octogesimo, & regni nostri primo. Sit signatom per regen Andegavensis sin suo magno consilio, in quo Domiro Andegavensis, Biti tricensis, Buigundiae, Borbonij deces, et quamplures ali érant, Thocix. Collatio facta est cum litteris originalibus surascriptis per me, Thocix. Vila. Et in dorso dictz charta erat scriprum. Lecta fuerunt presentes littere et publicata ir Camera Parlamenti & in libro ordinationum dicta euriz, et precepto ejusdem registratz die prima Aprilis anno Domini millesimo irccentefimo octogesimo ante Pascha. huvence.

Registrata.

Nos autem justum & aequitati consonum arbitrantes conressiones à clarissimis progenitoribus nostris emanatas per-petuas observari tempotibus, ipforum progenitorum vestigiis inharendo, 1maximè quia dicti ducarus incola indesi-nenter etiam durante violenta irlius patriz per Anglicos, notros et regni nostri antiquos inmicos occupatione, singu-darem ad nos gesserunt dilectionis affecum et non parva piestiterunt fidelitatis oblequia : Jhabita pratereà magni con silij nostri deliberatione pramatura, chartam iplam Normanie una cum subsequutis s’ut premissum est ; confirmationi-pus antedictorum pradecessorum rostrorum Philippi, videlicet, Joannis et Caroli, Etiam et leges arque registrum, con-suetudines, ulus, jupa, privilegia, libertates, francisias, impunitates, et exemptiones, ac omnia & singula in eisdem. contenta rûta et graia habentes, cas et in ca ex certa nostri scientia, auctoritate regia ac potestaiis plenitudine lauda vimus, ratificavimus, approbavimus. et confirmavimus : landamos ratificamus, approbamus, et confirmamns plenarii per pralenres : volentes et expressé ordinantes ta omnia & singula inviolabiliter inconcusse perpetois futoris tempori bus oblervari. Et msoper auctoritate ac potestate articuli sexti in litreris pratacti antecessoris nostri Ludovici Regis expressati sublequentis.

ITEM quod de catero per nos, aut nostros successores in dicto ducatu in personis aut bonis ibidem commorantium ultra reditus, census & servitia nobis debita, taillias, subvensiones, impositiones aut exactiones quascumque facere niou ossimus nec debeamus, nisi evidens utilitas vel urgens necessitas id exposcat. Et postmodum per pra fatum Philippun Regem modificatum in modum & formam lubsequentem inelligi, non obstantibus quibuscumque aditionibus per di-cum Philpppum factis et adjectis, ita in perpetuum observari, videlicet.

QuOD de catero per nos aut nostros successores in dicto ducatu in personis aut bonis ibidem commorantium ultra relitus, census, & servitia nobis debita taillias, subventio-nes impositiones aut eractiones qualeum jua facere non ossimus nec etiam debeamus, nisi evidens utilitas vel urgens nécessitas id expocat, et per conventionem & congregationem gentium trium statuum dicti ducatuysieut factum fuit et consuetum tempore retrolapse

QuoCiRCA dilectis & fidelibus confiliariis nostris gentibus Parlamentum nostrum tenentibus, et qui futura tene-ount Parlamenta necnon Scacaria nostra Normaniz, universisque et singulis Baillivis, Vicecomitibus, et alijs justi-uiarijs ducatus et patrix Normanix supradictae presentibus et posteris prelentiom tenore mandamus firmiter injungenres, quatenus omnia & singula supradicta prafatis habitaro-ribus et intolis dicta parriz presentibus et futuris & eorum fingulis prout ad iplos et quemlibet ipforum pertinuerit teneant inviolabiliter et observent, ac teneri faciant et ler-ari, nihil attentari vel fieri in contratium permittentes, & in contratium attentatum revocando, quod ut firmum et stabile perpetuo permaneat presentibus litteris sigillum no-strum duximus apponendum : nostro in alijs et in omnibus quolibet alieno jure semper salvo. Datum Turonis in menle Aprilis anno Domini millesimo quadringentisimo octavo et regni nostri tricesimo lexto. Et super plicam in margine infesiori dicta chartz erat scriptum quod lequitur. Per Regem in sno consilio, in quo Dominus Dux Borboniensis, Comes uxi, voslComes Dunensis Archiepileopus Narbonienfis.

Episropus Constantinensis, Dominus Petrus de Brezé, Domius de Varcua, L’udovicus de Bellemonte, loannes le Boursier, Dominus Desternay Miiltes, Magistri Georgins Havart, Stephanus Fabri et loannes Barbin et quamplures alij erant sic ignatum, Dancel. Collatio facta cum originalibus litteris inferiûs insertis. Vila. Et dorso ipfins charta erat seripuim. Re-gistrata. Eapropter nos eorumdem pra décessorum nosttrorum v’estigijs laudabilibus adherere eupientes chartam pertranrripram, ac omnia & singula contenta in eadem et confir-mationibns inde sequntis superiùs insertis landavimus, approbavimus, et confirmavimus, laudamusque, approbumus et confirmamus per praesentes : volentes eam in singulis sujt unctis et articulis uti concessiones regix praisertz continent, suum plenissimum effectum perpetuis obtinere tem-poribns.

QuoCiRCA dilectis et fidelibns consiliariis nostris gentibus Parlamentum nostrum tenentibus, et qui futura tene ount Parlamenta necnon Scacaria nostra Normaniae universis & singulis Baillivis, Vicecomitibus et abis justitiariis Du-catus patriz Normaniae supradicta prelentibus et futuris presentium tenore mandamus firmiter injungentes, quateuns omnia et lingula supradicta prafatis habitantibus & in-rolis dicta patriz presentibus et futuris & eorum singulis, prout ad ipfos et quemlibet ipforum pertinuerit, teneant inviolabiliter et observent ac teneri faciant & observari : ni-hil attentari vel fieri in contrarium permittentes, in contravium attentata quovismodo ad pristmum statum redncendo, on obstantibus quibnscumque litteris in contrarium concessis ant concedendis amod ut firmum et stabile perpetus permaneat presentibus litteris figillum nostrum duximns apponendum, nostro in alijs et alieno jure semper salve. Da-um Turonis die quarta mensis Janvarij anno Dommi millesimo quadringentesimo sexagedimo, et regni nostri primos

Et jur le repb de la marge de bas de ladite icharte, étoit écrit ce qui ensuit. Per Regem in suo Consilio.

I. BOURRÉ, VISA, CONTENTOR, CHALLIGANT.

A Prés laquelle lecture faite, fut commandé à tous les Baillifs, Vicomtes, leurs Lieutenans et autres Justiciers, Officiers et sujets dudit païs illec presens, qu’ils gardent et rentretiennent, et fassent garder et entretenir entièrement sans enfraindre ne souffrir estre enfraint le contenu en ladite Charte et confirmation d’icelle, jouxte leur forme et teneur et et sur les peines illec contenuës : Et si aucuns faisoient, entreprenoient ou s’efforçoient faire ou entreprendre aucune chose au contraire, fut expressément chargé et commande aux Procureurs et Avocats du Roy nôtre cire, qui presens r’étoient, qu’ils les en approchent et contraignent par toutes voyes duës et raisonnables d’en faire amende ou amendes reparer et annuller sans aucune dissimulation ce qu’alisi auRoit Eté fait au contraire.